Η Εκκλησία πάλι πρωτοπόρος στη Θυσία και σκαπανέας της Ένωσης της Κρήτης με την Μητέρα Ελλάδα

Στις 8 Νοεμβρίου, των Ταξιαρχών, συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη θυσία των Ελλήνων στη Μονή Αρκαδίου της Κρήτης. Στη θυσία αυτή συμπυκνώνεται το μεγαλείο του έπους της Κρητικής Επαναστάσεως. Εκείνη την ημέρα του 1866 ο ηγούμενος της Μονής Γαβριήλ, υπερασπιστές της Μονής και γυναικόπαιδα με την ανατίναξη της μπαρουταποθήκης Της θυσίασαν τη ζωή τους για την απελευθέρωση της Κρήτης από τον απάνθρωπο τουρκικό ζυγό και την ένωσή Της με την Μητέρα Ελλάδα.

Ο Αγώνας των Ελλήνων στην Κρήτη είχε αρχίσει λίγους μήνες πριν. Κέντρο της Επανάστασής τους ήταν η Μονή Αρκαδίου. Εκεί ήταν το κρησφύγετο της Επαναστατικής Επιτροπής και αγωνιστών. Εκεί είχαν βρει καταφύγιο και γυναικόπαιδα, κυνηγημένα από τους Τούρκους. Ο οθωμανός διοικητής της Μεγαλονήσου, Μουσταφάς πασάς, έστειλε μήνυμα στον ηγούμενο Γαβριήλ, πως αν δεν τους διώξει θα τινάξει το μοναστήρι στον αέρα. Ο ηγούμενος Γαβριήλ, η Επιτροπή και οι αγωνιστές αποφάσισαν να μείνουν στη Μονή και να φύγουν τα γυναικόπαιδα. Η ηρωίδα του Αρκαδίου Χαρίκλεια Δασκαλάκη αντέδρασε. « Θα πολεμήσουμε όλες οι γυναίκες μαζί σας και θα μοιραστούμε τον αγώνα σας», τους είπε. Οι άντρες υποχώρησαν μπρος στην αποφασιστικότητα των γυναικών. Αποφάσισαν όλοι τους να αμυνθούν μέχρις εσχάτων, γιατί, όπως διαμήνυσαν στον Πασά, ο όρκος που έδωσαν ήταν «ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ».

Αρχές Νοεμβρίου του 1866 δέκα χιλιάδες Οθωμανοί στρατιώτες, με τη συνοδεία κανονιών, πολιόρκησαν τη Μονή. Μέσα σ’ Αυτήν βρίσκονταν 964 Έλληνες, από τους οποίους 325 πολεμιστές και οι άλλοι γυναικόπαιδα. Στην πολιορκία οι Έλληνες πολέμησαν με άφθαστο ηρωισμό. Κοντά τους αγωνίστηκαν οι γυναίκες και τα παιδιά. Όσες μπορούσαν κρατούσαν όπλα. Οι υπόλοιπες και τα παιδιά βοηθούσαν γεμίζοντας τα όπλα και κουβαλώντας φυσίγγια, μπαρούτι, νερό και τρόφιμα. Η λαϊκή μούσα απαθανάτισε τη στάση των γυναικοπαίδων: «...μ’ ήρθεν η γ’ ώρα του Θεού, κι οι άντρες πολεμούσι, γυναίκες, κόρες και παιδιά φυσέκια κουβαλούσι...».

Στις 8 Νοεμβρίου του 1866 οι Οθωμανοί τοποθέτησαν κανόνι απέναντι από την πύλη της Μονής, και την ανατίναξαν. Η μάχη συνεχίστηκε σώμα με σώμα στην αυλή της. Οι περισσότεροι ήρωες υπερασπιστές έπεσαν μπρος στους πολυπληθείς εχθρούς. Τα γυναικόπαιδα μαζεύτηκαν στο λαγούμι, γύρω από τον ηγούμενο Γαβριήλ. Ο αγωνιστής Γιαμπουδάκης με την κουμπούρα του γεμάτη και στραμμένη στο μπαρούτι κάνει μια τελευταία ερώτηση στα γυναικόπαιδα: «Θέλουμε να παραδοθούμε στους οθωμανούς ή να πεθάνουμε;». Ο ηγούμενος με το βλέμμα του γεμάτο πόνο, αγάπη και στοργή, τα διαβεβαίωσε πως όλοι μαζί θα βρεθούν κοντά στο Χριστό. Αυτά τότε αποφασιστικά φώναξαν «Φωτιά καλύτερα». Η κουμπούρα άδειασε και το μοναστήρι, με τους δικούς και τους εχθρούς, τινάχθηκε στον αέρα.

Η θυσία των Ελλήνων στο Αρκάδι για την ελευθερία τους είχε παγκόσμιο αντίκτυπο. Το όνομα της Μονής και του ηγουμένου της Γαβριήλ συνδέθηκε με το Μεσολόγγι και την Κιάφα, που επίσης κληρικοί ήσαν οι πρώτοι στη θυσία, δείχνοντας την ταυτότητα αντιλήψεων και αξιών του όπου γης Ελληνισμού. Επί πλέον το Αρκάδι έγινε σύμβολο των κοινών αγώνων των Κρητών με όλους τους άλλους Έλληνες. Σημειώνεται ότι Έλληνες εθελοντές, από διάφορα μέρη, αγωνίστηκαν μαζί με τους Κρήτες κατά του τουρκικού ζυγού και Κρητικοί πολέμησαν με γενναιότητα στον Μακεδονικό Αγώνα, στους Βαλκανικούς πολέμους και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. 

Στις 21 Αυγούστου 1866, όταν η Επαναστατική Συνέλευση κάλεσε τον λαό της Κρήτης να πάρει τα όπλα κατά του οθωμανικού ζυγού στη σχετική προκήρυξή της έγραψε: «Εμμένοντες καρτερικώς εις τον όρκον ημών του 1821, εμπνεόμενοι από το εθνικόν αίσθημα του ελληνικού μεγαλείου και της εθνικής ενότητος και έμπλεοι ελπίδος εκ του δικαίου του αγώνος ημών, απορρίπτομεν πάσαν προσφοράν και θαρραλέως διακηρύττομεν ενώπιον Θεού και ανθρώπων ως τον μόνον ομόθυμον και διαρκή πόθον ημών την Ένωσιν μετά της Μητρός Ελλάδος. Καταθικετεύοντες τον Παντοδύναμον...να ευλογή τα όπλα ημών δια πληρεστάτης επιτυχίας».

Η Κρήτη ενσωματώθηκε επίσημα στην υπόλοιπη ελεύθερη Ελλάδα την 1^η Δεκεμβρίου 1913. Έτσι δικαιώθηκαν οι επί πολλούς αιώνες αγώνες και θυσίες των Κρητών έναντι αδυσώπητων κατακτητών.-

Πηγή: Ακτίνες

Συμφωνία, με την οποία ο Σουλτάνος παραχώρησε μία σειρά προνομίων στους χριστιανούς υπηκόους του στην Κρήτη, σε συνέχεια του Οργανικού Νόμου του 1868, τα οποία ουσιαστικά ισοδυναμούσαν με την παροχή καθεστώτος ημιαυτονομίας στη Μεγαλόνησο. Υπογράφτηκε στις 3 Οκτωβρίου 1878 στο προάστιο των Χανίων, Χαλέπα.

Τον Ιανουάριο του 1878 το πολυπληθές χριστιανικό στοιχείο της Κρήτης ξεσηκώθηκε για μία ακόμη φορά κατά του οθωμανού δυνάστη, θέλοντας να εκμεταλλευθεί τη δυσμενή για τους Τούρκους εξέλιξη του Ρωσοτουρκικού Πολέμου και να επιτύχει την πολυπόθητη Ένωση με τη μητέρα Πατρίδα. Συγκρότησε την «Παγκρήτιο Επαναστατική Επιτροπή» στο Φρε Αποκορώνου, έχοντας εξασφαλίσει την υποστήριξη της Αθήνας και του πρωθυπουργεύοντος Χαρίλαου Τρικούπη (27 Δεκεμβρίου 1877).

Από την πλευρά του, ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ Β' με την προτροπή της Αγγλίας αναζήτησε πολιτική λύση στο αναφυέν πρόβλημα. Απέρριπτε, όμως, τα αιτήματα των χριστιανών, που ζητούσαν αυτονομία της Κρήτης και χριστιανό διοικητή ως ηγεμόνα. Η κίνησή του αυτή εξόργισε τους επαναστάτες, οι οποίοι μέχρι τα τέλη Μαρτίου είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους την κρητική ύπαιθρο, περιορίζοντας τους μουσουλμάνους στα φρούρια των μεγάλων πόλεων.

Η ραγδαία αυτή εξέλιξη δημιούργησε προς στιγμήν ελπίδες ότι η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ήταν πολύ κοντά. Διαψεύστηκαν, όμως, όταν το Συνέδριο του Βερολίνου (13 Ιουνίου - 13 Ιουλίου 1878), που συγκάλεσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις, απέρριψε το σχετικό αίτημά τους, υποδεικνύοντας στην Τουρκία να προχωρήσει σε νέες παραχωρήσεις προς τους Χριστιανούς της Κρήτης.

Πράγματι, στις 3 Οκτωβρίου 1878 υπογράφηκε η Σύμβαση ή Χάρτης της Χαλέπας, που χορηγούσε καθεστώς ημιαυτονομίας στη Μεγαλόνησο. Οι κυριότερες διατάξεις προέβλεπαν τα εξής:

• Ο Γενικός Διοικητής της Κρήτης θα μπορούσε να είναι και χριστιανός. Η θητεία του ήταν πενταετής, με δυνατότητα ανανέωσης.
• Ο Γενικός Διοικητής θα είχε ένα σύμβουλο από το άλλο θρήσκευμα (μουσουλμάνο αν ήταν χριστιανός και χριστιανό αν ήταν μουσουλμάνος).
• Γενική Συνέλευση (Βουλή), στην οποία θα πλειοψηφούσαν για πρώτη φορά οι χριστιανοί, θα είχε 80 μέλη (49 χριστιανούς και 31 μουσουλμάνους).
• Ίδρυση αστυνομικού σώματος με την επωνυμία Κρητική Χωροφυλακή, που θα στελεχωνόταν αποκλειστικά από ντόπιους.
• Αναγνώριση της ελληνικής ως επίσημης γλώσσα των δικαστηρίων και της Γενικής Συνέλευσης. Μόνο τα επίσημα πρακτικά, οι αποφάσεις των δικαστηρίων και η επίσημη αλληλογραφία θα συντάσσονταν και στις δύο γλώσσες.
• Χορήγηση γενικής αμνηστίας σε όσους είχαν λάβει μέρος στην εξέγερση του 1878 και άδεια οπλοφορίας στους Κρητικούς, με την οποία θα μπορούσαν να κρατήσουν τα όπλα τους.
• Θεσμοθέτηση σημαντικών φορολογικών ελαφρύνσεων.
• Παραχώρηση για πρώτη φορά του δικαιώματος για την ίδρυση φιλολογικών συλλόγων και την έκδοση εφημερίδων.

Τη συμφωνία υπέγραψαν από Οθωμανικής πλευράς ο βαλής της Κρήτης (γενικός διοικητής) Κωστάκης Αδοσίδης Πασάς, ο στρατηγός Μουχτάρ Πασάς και ο Σελίμ Εφέντι, ενώ από χριστιανικής πλευράς οι εκπρόσωποι της «Παγκρητίου Επαναστατικής Επιτροπής», Γεώργιος Παπαδοπετράκης, Κωσταρός Βολουδάκης, Ιωάννης Σφακιανάκης, Χαρίλαος Ασκούτσης, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Αντώνιος Μιχελιδάκης, Ζ. Θειακάκης, Κυριάκος Χατζηδάκης, Στυλιανός Σταυρούδης, Αντώνιος Σήφακας και Α. Μενεγίδης.

Η Σύμβαση επικυρώθηκε τις αμέσως επόμενες μέρες με φιρμάνι του Σουλτάνου, ο οποίος τον Νοέμβριο του 1878 διόρισε βαλή της Κρήτης τον ελληνικής καταγωγής χριστιανό αξιωματούχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ισκεντέρ Πασά (Αλέξανδρο Καραθεοδωρή).

Η Σύμβαση της Χαλέπας εφαρμόστηκε μέχρι την επόμενη εξέγερση των Κρητικών το 1889. Τα 11 χρόνια της εφαρμογής της αθετήθηκε πολλάκις από την Οθωμανική διοίκηση, όπως και ο Οργανικός Νόμος του 1868, και υπονομεύτηκε από την οξεία πολιτική και κομματική διαμάχη μεταξύ «Καραβανάδων» (συντηρητικών) και «Ξυπόλυτων» (φιλελεύθερων).

Πηγή: Σαν σήμερα

Όταν τελείωσε η μάχη στα Δερβενάκια, οι πολεμιστές άρχισαν να μοιράζουν τα λάφυρα. Αναζήτησαν τον στρατηγό τους, τον Νικηταρά.

Όπως είναι γνωστό, όταν έπεσε η Πόλη (το 1453), το θλιβερό γεγονός αντιμετωπίστηκε μοιρολατρικά: «ήτανε θέλημα θεού η Πόλη να τουρκέψει», είπαν πολλοί. Ακολούθησαν χρόνοι δύσκολοι και σκοτεινοί...

Το νησί των Σπετσών έχει στο ενεργητικό του το γεγονός ότι, πολλές φόρες πρωταγωνίστησε στα απελευθερωτικά κινήματα των υπόδουλων Ελλήνων. Αναμίχθηκε στο κίνημα του Ορλώφ με επακόλουθο την καταστροφή του (1770) και την εξορία των κατοίκων του μέχρι το 1772, αναμίχθηκε στις καταδρομές του Λ. Κατσώνη και στην Επανάσταση του 1821.

Μία από τις σημαντικότερες ναυτικές επιχειρήσεις της Επανάστασης του ’21, που τελείωσε νικηφόρα για τα ελληνικά όπλα. Διεξήχθη στις 29 Αυγούστου 1824 στ' ανοιχτά του ακρωτηρίου Ποσείδιο ή Γέροντας της Μικράς Ασίας (νυν Didim Τουρκίας), απέναντι από τα νησιά Λειψοί και Λέρος της Δωδεκανήσου. Αντιμέτωποι τέθηκαν ο ελληνικός στόλος υπό τον Ανδρέα Μιαούλη, που αριθμούσε γύρω στα 70 πλοία και ο υπέρτερος (τεχνολογικά και ποσοτικά) τουρκοαιγυπτιακός στόλος υπό τους πασάδες Χοσρέφ και Ιμπραήμ, με πάνω από 250 πλοία.

Μετά την καταστροφή της Κάσου (30 Μαΐου 1824) και των Ψαρών (21 Ιουνίου 1824), το ηθικό του ελληνικού ναυτικού είχε καταπέσει. Η βοήθεια που παρείχε ο χεβίδης της Αιγύπτου Μοχάμετ Άλι στον Σουλτάνο Μαχμούτ έθετε σε κίνδυνο την Ελληνική Επανάσταση. Στόχος του Μοχάμετ Άλι ήταν να συντρίψει το ελληνικό ναυτικό για να μπορέσει ο γιος του Ιμπραήμ Πασάς να αποβιβασθεί με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια στη Πελοπόννησο και να καταστείλει την ελληνική επανάσταση. Άλλωστε, το έπαθλο για τον πανέξυπνο Αλβανό εκ Καβάλας ήταν μεγάλο. Αν επιτύγχανε τον στόχο του, ο σουλτάνος θα τον επιβράβευε με την παραχώρηση της Κρήτης και της Πελοποννήσου.

Στο πλαίσιο του κοινού τουρκοαιγυπτιακού σχεδίου, ο Τούρκος ναύαρχος Χοσρέφ Πασάς επιχείρησε στις αρχές Αυγούστου του 1824 να καταλάβει τη Σάμο. Ο ελληνικός στόλος, που αποτελείτο από υδραίικα, σπετσιώτικα και λίγα ψαριανά πλοία, τον εμπόδισε να πλησιάσει το νησί με μια σειρά συγκρούσεων, που κράτησαν περίπου μία εβδομάδα. Ο Χοσρέφ δεν είχε άλλη επιλογή από το να καταφύγει με τον στόλο του ανάμεσα στην Κω και την Αλικαρνασσό και να περιμένει ενισχύσεις από τον στόλο του Ιμπραήμ, που κατέφθασε στην περιοχή στις 19 Αυγούστου.

Πέντε ημέρες αργότερα έγιναν οι πρώτες αψιμαχίες μεταξύ των δύο στόλων, οι οποίες συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες. Η αποφασιστική ναυμαχία δόθηκε στις 29 Αυγούστου, ημέρα Παρασκευή. Τα εχθρικά πλοία προσπάθησαν να κυκλώσουν τα ελληνικά, αλλά ο Μιαούλης με εννέα πλοία και δύο πυρπολικά προχώρησε προς τον κόλπο του Γέροντα. Τα αιγυπτιακά πλοία, που κάλυπταν το δεξιό άκρο του εχθρικού στόλου, αποφάσισαν να τα χτυπήσουν, καθώς ήταν απομονωμένα. Ο Παπανικολής προσπάθησε να τα εμποδίσει να πλησιάσουν τα πλοία του Μιαούλη, αλλά δέχθηκε ομαδικό πυρ και αναγκάστηκε να υποχωρήσει, αφού έκαψε πρώτα το πυρπολικό του. Η νηνεμία που επικρατούσε στη θάλασσα δεν επέτρεψε τη δράση των πυρπολικών του Ματρόζου, του Πιπίνου και του Νικόδημου.

Η κατάσταση μεταβλήθηκε γύρω στο μεσημέρι, όταν ο άνεμος έγινε ευνοϊκός για τον ελληνικό στόλο. Τα ελληνικά πλοία διείσδυσαν ανάμεσα στα εχθρικά, με αποτέλεσμα να μην πρόκειται πλέον για ναυμαχία εκ παρατάξεως (θα ήταν χαμένη υπόθεση για τον ελληνικό στόλο, λόγω της ποιοτικής και ποσοτικής υπεροχής του εχθρού), αλλά για μια σύγκρουση, όπου όλα μαζί τα πλοία μάχονταν ανακατεμένα. Η κίνηση τακτικής του Μιαούλη ευνοούσε τα πυρπολικά, που ανέλαβαν δράση, κρίνοντας την έκβαση της ναυμαχίας.

Ο σπετσιώτης μπουρλοτιέρης Λάζαρος Μουσούς κατόρθωσε να προσκολλήσει το πυρπολικό του σ' ένα αιγυπτιακό μπρίκι. Έντρομοι οι 300 άνδρες που αποτελούσαν το πλήρωμά του έπεσαν στη θάλασσα και το μπρίκι ακυβέρνητο παρασύρθηκε από το ρεύμα και λίγο πιο κάτω ανατινάχθηκε. Δύο πυρπολικά υπό τους Παπαντώνη και Βατικιώτη κατόρθωσαν να κολλήσουν σε μια μεγάλη αιγυπτιακή φρεγάτα με 44 κανόνια, η οποία κάηκε μέσα σε λίγα λεπτά, παρασύροντας στον βυθό τούς περισσότερους από τους 1.100 άνδρες του πληρώματός της.

Μετά τη δυσμενή γι’ αυτόν εξέλιξη, ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος άρχισε να υποχωρεί προς την Κω, ενώ ο ελληνικός αγκυροβόλησε και πάλι στον Γέροντα. Η επιτυχία αυτή του ελληνικού ναυτικού αναπτέρωσε το ηθικό των ανδρών του, διέσωσε τη Σάμο και καθυστέρησε την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.

Η ναυμαχία του Γέροντα είναι μία από τις λαμπρότερες σελίδες της Επανάστασης του '21. Οι αντίπαλες δυνάμεις ήταν τόσο πολύ άνισες, που η θετική έκβαση της ναυμαχίας για τους Έλληνες προκάλεσε τον θαυμασμό των ξένων. Ο Γάλλος ναύαρχος Εντμόν Ζιριέν ντε λα Γκραβιέρ (1812-1892), αναφερόμενος στη ναυμαχία του Γέροντα, παρατηρεί: «Η ναυτική ιστορία ίσως να μην έχει σελίδα περισσότερο ενδιαφέρουσα από αυτήν για έναν ναυτικό».

Πηγή: Σαν Σήμερα 

Τον Αύγουστο του 1821 η ελληνική Επανάσταση βρισκόταν ακόμα στα σπάργανα. Παρά τις επιτυχίες των επαναστατών η Τριπολιτσά κρατούσε ακόμα στον Μωριά ενώ στη Ρούμελη οι Τούρκοι είχαν εδραιωθεί στη Λαμία αλλά και στην Αττική.

Το 1826 η Ελληνική Επανάσταση παράπαιε. Στην Πελοπόννησο ο Ιμπραήμ, κυριολεκτικά, αλώνιζε, με τον Κολοκοτρώνη να προσπαθεί απεγνωσμένα να τον αναχαιτίσει. Στη Ρούμελη επίσης η κατάσταση ήταν τραγική. Το ηρωικό Μεσολόγγι είχε πέσει και ο Κιουταχής πολιορκούσε, πλέον, και την Αθήνα.

Η Ναυμαχία της Σάμου ήταν πολεμική εμπλοκή της επανάστασης του 21.

Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης γεννήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1802 στο Μελένικο. Ο πατέρας του ήταν Σερραίος, αλλά από πολύ μικρή ηλικία εγκαταστάθηκε στο Μελένικο μαζί με τον μετέπειτα Μητροπολίτη Λεόντιο (αδελφό του), ο οποίος αρχιεράτευσε στο Μελένικο από το 1769 μέχρι το 1796.